بهاي تمام شده خدمات بانكي در بانکداری سنتی و نوین

 (بانك ملي ايران)

 

دكتر بيژن بيدآباد[1]             محمود الهياري فرد[2]

 

 

چكيده:

در اين مقاله ضمن بررسي مختصر ويژگيهاي بانكداري الكترونيك به مقايسه هزينه‌هاي بانكداري سنتي و نيمه مكانيزه اينترانتي (دستگاههای خودپرداز) و اينترنتي می‌پردازیم. بر‌اساس نتايج بدست آمده متوسط بهاي تمام شده خدمات بانکی در بانك ملي ايران با توجه به حجم اسناد مربوط به هر خدمت در بانكداري سنتي و نيمه‌مكانيزه تقريبا  دو برابر هزينه تمام شده در بانكداري اينترانتي مي‌باشد. مقايسه دو سيستم بانكداري سنتي و نيمه‌مكانيزه با بانكداري اينترنتي بيانگر اين حقيقت است كه بهاي تمام شده هر تراكنش در بانكداري سنتي و نيمه‌مكانيزه با توجه به حالتهای فوق بيش از صد برابر هزينه‌ تمام شده هر تراكنش در بانكداري اينترنتي مي‌باشد. ميزان صرفه‌جوئي در هزينه‌هاي پرسنلي حاصل از بكارگيري بانكداري اينترانتي و اينترنتي نسبت به وضع موجود (بانكداري سنتي ونيمه‌مكانيزه) بانک ملی به قيمت‌هاي سال1383به ترتيب برابر با 2291 و 4447 ميليارد ريال برآورد مي‌شود.

 

 

 

بانكداري الكترونيك

بانكداري الكترونيك عبارتست از ارائه خدمات بانكي از طريق شبكه‌هاي رايانه‌اي عمومي و قابل دسترسي (اينترنت يا اينترانت). مفاهيمي چون پول ديجيتالي، چك الكترونيكي، كيف پول الكترونيكي و امضاي ديجيتالي پديده‌هاي نويني هستند كه منشاء آنها به بانكداري‌ الكترونيك بر مي‌گردد. در بانكداري نوين ديگر جايي براي اسناد كاغذي، مراجعه فيزيكي به شعب، حمل پول و اسكناس و نگهداري آن در حجم زياد وجود ندارد بطور كلي بانكداري الكترونيك داراي ويژگيهاي زير مي‌باشد:

-         استفاده از سيستمهاي رايانه‌اي متمركز (Application  Server , Database  Server)

-         عدم محدوديت زماني و مكاني جهت انجام عمليات بانكي

-         امنيت بالا و قابل پيگيري در انجام عمليات بانكي

-     استفاده از تجهيزات رايانه‌اي جهت عمليات دريافت و پرداخت مانند دستگاههاي خودپرداز (ATM)[3]، Pinpad، دستگاههاي انتقال منابع از نقطه فروش (EFTPOS)[4]

شیوه‌های بانکداری الكترونيك به سه گروه بانكداري اينترنتي، بانكداري اينترانتي و بانكداري موبايل طبقه‌بندي مي‌شوند. در بانکداری اینترنتی  براي مشتريان  يك دستگاه رايانه شخصي، مودم و یک ارتباط اينترنت لازم است تا بتوانند به بانك دسترسي و به انجام عمليات بانكي بپردازند. در مركز اطلاعات بانك علاوه بر سخت‌افزار و نرم‌افزار، يك ارتباط پرسرعت اينترنت نياز است. در اين نوع بانكداري برنامه‌هاي كاربردي مبتني بر وب هستند. مشتريان با استفاده از نرم‌افزارهاي مرورگر وب[5] و از طريق اينترنت به سيستم مركزي بانك متصل شده و به انجام عمليات مي‌پردازند. ارتباط اينترنت مركز اطلاعات بانك بايد بصورت دو طرفه رفت و برگشت بوده و از لحاظ پهناي باند امكان سرويس دهي سريع به تعداد مشتريان متصل را داشته باشد. در اين روش عليرغم سادگي و كم هزينه بودن، امنيت سيستم از درجه اهميت بالايي برخوردار میباشد. زيرا تمامي نقل و انتقال اطلاعات بين مشتري و بانك از طريق اينترنت انجام ميپذيرد، در صورتيكه اقدامات امنيتي كامل و هدفمندي در اين خصوص صورت نپذيرد، اين اطلاعات مي‌تواند توسط اشخاص غيرمجاز دريافت و مورد استفاده قرار گيرد. به همين دليل از پروتكلهاي مختلف رمزنگاري و كشف رمز و ايجاد تونلهاي اطلاعاتي در اينترنت استفاده مي‌شود. از آنجا كه در اين روش بستر ارتباطي، اينترنت است، لذا مشتري مي‌تواند از هر نقطه دنيا و تنها با برقراري يك ارتباط محلي اينترنتي و حتي از طريق ايستگاههاي كاري كافي نت‌ها به مركز اطلاعاتي بانك متصل و عمليات بانكي خود را انجام دهد.

در روش بانكداري اينترانتي استفاده از اينترنت در نظر گرفته نشده بلكه مشتري از طريق رايانه، مودم و خط تلفن خود به مركز اطلاعات بانك متصل شده و به انجام عمليات بانكي مي‌پردازند. امكانات مورد نياز براي مشتري در اين روش دقيقاً مشابه روش قبل است، با اين تفاوت كه وسيله ارتباطي، بجاي اينترنت فقط خطوط تلفن است. مركز اطلاعات بانك نيز بجاي ارتباط پرسرعت اينترنت به تعداد كافي خطوط تلفن و سيستم دسترسي از راه دور جهت اتصال مشتريان به بانك نياز دارد. در اين حالت نرم‌افزار مي‌تواند مبتني بر وب (Web based) و يا مبتني بر سرويس‌دهنده سرويس گيرنده (Client Server) باشد كه در صورت اول مشتري از طريق مرورگري‌هاي وب  به بانك متصل مي‌شود ولي در صورت دوم بايد نرم‌افزار سرويس گيرنده برروي رايانه مشتري نصب و تنظيم شود. امنيت هاي قابل پيش‌بيني در اين شرايط ساده‌تر از حالت بانكداري اينترنتي است و نيازي به تدابير شديد ندارد، زيرا اطلاعات در اينترنت قرار نمي‌گيرد و مستقيماً بين كاربر و بانك منتقل مي‌شود. به منظور برقراري ارتباط بين مشتري و مركز اطلاعات بايد حتماً يك ارتباط تلفني برقرار شود كه مي‌تواند ارتباط داخل شهر، بين شهر و يا  بين‌المللي باشد كه در اينصورت نسبت به روش اول ارتباط محدودتر و پر هزينه‌تري را براي مشتري ايجاد مي‌نمايد.

در بانكداري موبايل، ارتباط بين مشتري و بانك بوسيله گوشي موبايل و از طريق شبكه تلفن سيار برقرار مي‌شود. مشتريان در اين روش بايد به يك گوشي موبايل و سيم كارت مجهز باشند. مركز اطلاعات بانك بايد يك ارتباط قوي و دائم با شبكه سلولي تلفن همراه داشته باشد تا بتواند به درخواست رسيده از طرف مشتري را پاسخ دهد. نرم‌افزارهاي خاصي نيز بايد در مركز اطلاعات بانك فعال باشند تا بتواند سيگنالهاي تلفن همراه و SMS درخواست مشتري را دريافت و پس از عملكرد و تراكنش‌هاي لازم پاسخ را به گوشي موبايل مشتري ارسال نمايد. شبكه تلفن سيار بكار گرفته شده در اين روش بايد علاوه بر ارتباط صدا، امكان ارتباط داده را نيز پشتيباني نمايد. امنيت‌هاي قابل پيش‌بيني در اين روش تا حدودي مشابه با حالت بانكداري اينترانتي است زيرا سيگنالهاي ارتباطي بين مشتري و بانك فقط در شبكه تلفن سيار منتقل مي‌شود ولي از آنجا كه ‌اين سيگنالها بصورت بي‌سيم و امواج الكترو مغناطيسي منتشر مي‌شود، لذا بايد تمهيدات ديگري مشابه با حالت ارتباط اينترنتي در اين روش پيش‌بيني شود. چون امكان دسترسي غيرمجاز به اطلاعات و امواج الكترومغناطيس توسط اشخاص وجود دارد. محدوديتهاي ارتباطي مشتريان با بانك علاوه بر امكانات گوشي موبايل، شامل محدودة جغرافيائي پوشش شبكه تلفن سيار نيز مي‌شود. با گسترش شبكه‌هاي بي‌سيم و تلفن‌هاي همراه و قابليت وصل شدن تلفن‌هاي همراه به ‌اينترنت و ايجاد پروتكلهاي[6]WAP موجب گرديد تا مشتريان بانكها از هر نقطه‌اي امكان دسترسي به حسابهاي خود داشته باشند و بتوانند عمليات بانكي لازم را انجام دهند.

دسترسي در بانكداري الكترونيك توسط رايانه‌هاي شخصي، موبايل، تلفن بانك و دستگاههاي خودپرداز، انتقال منابع از نقطه فروش (EFTPOS) و Pinpad صورت مي‌پذيرد. دستگاههاي خود پرداز از طريق خطوط تلفن (PSTN)[7] و يا از طريق اينترنت خدمات بانكي را به مشتريان در طول شبانه روز ارائه مي‌دهند و بعنوان مهمترين شاخص رشد بانكداري الكترونيك محسوب مي‌شوند. اين دستگاهها از نظر قابليت انواع مختلفي دارند دستگاههاي Dispenser نوعی از آن است که قابليت پرداخت وجوه را دارد و سرويسهاي حوالجات و مانده حساب را نيز به مشتري ارائه مي‌نمايد. نوع Multifunction گرانتر از نوع قبل بوده و نه تنها قادر به پرداخت وجه به مشتري مي‌باشد بلكه مي‌توانند وجوه و اسناد مختلف را نیز دريافت نمايند. وجوه و اسناد را مي‌توان از طريق پاكتي كه دستگاه در اختيار مشتري قرار مي‌دهد به گاوصندوق موجود در دستگاه انتقال داد و متصديان امور بانكي مي‌توانند عمليات مورد نياز را انجام دهند و يا اينكه دستگاه خودپرداز بطور online انواع اسكناس را پردازش كرده و حتي قادر به تشخيص نوع تقلبي آنها مي‌باشد و پس از آن وجه بحساب مورد نظر انتقال داده مي‌شود. بعضي از اين دستگاهها تنها به اطلاعات موجود در كارت و كلمه عبور صاحب آن بسنده مي‌كنند و بعضي ديگر تصاوير مشتريان را موقع عمليات در يك حافظه جانبي ذخيره مي‌نمايند و چنانچه امنيت از نظر بانك بسيار مهم باشد مي‌توان از شاخصهاي بيومتريك در اين دستگاهها استفاده نمود، مانند پردازش اثر انگشت و  چشم مشتريان در هنگام انجام عمليات.

بوسيلة دستگاه انتقال منابع بصورت الكترونيكي از نقطه فروش (EFTPOS) مي‌توان وجوه موجود در حساب بانکی را جابجا نمود. اين دستگاه از طريق يك خط تلفن به مركز اطلاعات بانك دسترسي مي‌یابد و  مانند يك رايانه شخصي عمل مي‌كند. دستگاه Pinpad نيز با اتصال به يكي از درگاههاي ورودي رايانه شخصي و خط تلفن امكان دسترسي به مركز اطلاعات بانك را فراهم مي‌نمايد.

سيستمهاي پرداخت در بانكداري الكترونيك از سيستمهاي مبتني بر: پول الكترونيك، چك الكترونيك، كارتهاي بدهي و اعتباري، كيف پول الكترونيكي و سيستمهاي مبتني بر دستور پرداخت تشكيل مي‌شوند. پول الكترونيك عبارت از بيتهايي از حافظه رايانه مي‌باشد كه مفهوم عددی آن برابر با ارزش اسمی پول نقد است. چك الكترونيكي نيز جانشين چكهاي كاغذي بوده و مشمول تمام قوانين چكهاي كاغذي مي‌باشند. با كارتهاي اعتباري مشتري مي‌تواند به ميزان اعتبار ايجاد شده توسط بانك اقدام به خريد و يا دريافت پول نقد نمايد، و با كارت بدهي، مشتري تنها به ميزان مانده حساب خود قادر به دريافت وجه و يا خريد مي‌باشد. از نظر فني نيز كارتها به دو گروه مغناطيسي و هوشمند تقسيم ميشوند. در كارتهاي مغناطيسي، اطلاعات در حجم كمي قابل ذخيره است و كارتهاي هوشمند دارای يك تراشه با حافظه و پردازشگر مركزي بوده و قادر به ذخيره سازي حجم وسيعي از اطلاعات مي‌باشند. بعضي از این كارتها از نوع Hybrid  مجهز به نوار مغناطيسي و تراشه هردو مي‌باشد.

اجراي بانكداري الکترونیک نيازمند بسترهايي نظیر اينترنت، امكانات سخت‌افزاري، نرم‌افزاري، مخابراتي، حقوقي، و سطح آموزش كافي برای انجام این فعالیت میباشد. اينترنت عموماً به مجموعه‌اي از شبكه‌ها گفته مي‌شود كه اولاً بصورت فيزيكي به هم متصل‌اند، ثانياً مي‌توانند با يكديگر ارتباط برقرار كند و ثالثاً در كنار يكديگر بصورت يك شبكه واحد عمل نمايند. شبكه‌ها و رايانه‌هاي موجود در اينترنت بايد به يكي از دو طریق بكارگيري زبان يكسان و یا بكارگيري مترجم مناسب براي درك زبان يكديگر عمل کنند. استفاده‌ اينترنت از پروتكل‌هاي [8]TCP/IP موجب شده است كه اطلاعات قابل رويت باشند بطوريكه مي‌توان اطلاعات مبادله شده بين رايانه‌ها در اينترنت را از طريق نرم‌افزارهاي پی‌برنده به بستههای اطلاعاتی (packet) مشاهده نمود. براي ارسال امن اطلاعات محرمانه بودن، صحت، اصليت، غيرساختگي بودن، غيرقابل انكار بودن  بسیار مهم است و لذا باید جهت محافظت از اطلاعات داده‌هاي مبادله شده بين رايانه‌ها اقدام به رمزنگاري داده‌ها نمود. روش‌هاي مهم رمزنگاري داده‌ها در اينترنت عبارتند از روش PGP , [9]RSA , [10]DES[11]. ايجاد تونلهاي اطلاعاتي در اينترنت نيز از جمله موارد امنيتي است كه جهت محافظت از اطلاعات بكار برده مي‌شود. گواهينامه ديجيتال يكي ديگر از موارد امنيتي است و آن ضميمه‌اي است كه به يك پيغام الكترونيكي اضافه مي‌شود و مي‌تواند تصديق كند كه فرستنده پيام همان كسي است كه ادعايش را مي‌کند. انواع پروتكلهاي رمزنگاري در اينترنت از جمله لايه سوكتهاي امن (SSL)[12] شركت Netscape و همچنين مبادلات الكترونيكي امن (Set)[13] مي‌باشند.

سخت‌افزار مورد نياز بانكداري الكترونيك در بانكها شامل رايانه‌هاي بزرگ و انواع ديگر تجهيزات نظير رايانه‌هاي شخصي، دستگاههاي خودپرداز، دستگاههاي انتقال منابع از نقطه فروش،Pinpad ، روتر و سوئيچ و ديواره آتش مي‌باشند. سخت‌افزار مورد نياز مشتريان اساسا رايانه شخصي و  مودم میباشد. امكانات نرم‌افزاري بانكها شامل برنامه‌هاي كاربردي مبتني بر وب مي‌باشند، كه اكثراً با زبانهاي JAVA، NET، VISUAL، HTML و DHTML طراحي شده‌اند. بانكهاي اطلاعاتي مورد استفاده از نوع RDBMS[14] و مبتني بر سرويس‌دهنده‌هايي مانند SQL Server  و Oracle مي‌باشند.

در يك ارتباط [15]WAN روشهاي انتقال اطلاعات مي‌تواند به يكي از اشكال شبكه‌هاي بسته راه‌گزيني، كابل فيبرنوري، ارتباط ماهواره‌اي، سيستمهاي تلويزيوني كابلي كواكسيالي صورت پذيرد. نحوه انتقال اطلاعات نيز مي‌تواند بصورت يكي از فن‌آوريهاي آنولوگ، ديجيتال و یا بسته راه گزيني باشد. ديگر فن‌آوريهاي پيشرفته انتقال اطلاعات در شبكه‌ها عبارتند از: 25/0[16]X، [17]Framrelay، [18]ATM، [19]ISDN، FDDI[20]، [21]SONET، [22]SMDS. يكي از مهمترين وسيله ارتباطي در بانكداري الكترونيك استفاده از شبكه ماهواره‌اي VSAT مي‌باشد. پايانه‌هاي VSAT از سالهاي 1980 به عرصه ارتباطات جهاني وارد شده‌اند و امروز بصورت گسترده‌اي در ايجاد شبكه‌هاي انتقال ديجيتالي داده‌ها، صدا و تصوير بكار گرفته می‌شوند. اين پايانه‌هاي كوچك و ارزان با استفاده از پوششهاي يكپارچه ماهواره‌اي امكان اتصال هر نقطه‌اي را به نقطه ديگر، بدون توجه به فاصله مكاني و حتي شرايط توسعه شهري فراهم آورده و در مدت کوتاهی خط ارتباطي مطمئنی برقرار مي‌كند.

تجربه ارتباط بين شبكه‌هاي رايانه‌اي بين بانكي از دهه 1980 ميلادي در كشورهاي اروپايي و آمريكايي آغاز گرديد. هسته اصلي تبادل تراكنش‌هاي الكترونيكي مابين سازمانها، مركزي بنام سوئيچ است. وظيفه كلي مركز سوئيچ تبادل تراكنش‌های الكترونيكي مابين اعضاء است. اين تراكنش‌ها مي‌تواند از طریق دستگاههاي ATM و EFTPOS و يا هر وسيله رايانه‌اي ديگر باشد. يكي ديگر از شبكه‌هاي بين‌المللي ارتباط بين بانكي كه در اواخر دهه 1960 پايه‌ريزي شد جامعه ارتباطات مالي بين بانكي جهان (S.W.I.F.T) [23] است. در حال حاضر به 7638  بانك در202 كشور(S.W.I.F.T,2005) [24] عضو اين جامعه مي‌باشند.

بانكداري الكترونيك نيازمند قوانين مربوط به این فعالیت است تا  جرائم الكترونيكي و اينترنتي را تحت پيگرد قرار دهد و بر اساس مستندات لازم و آثار مربوط به جرم براساس قوانين حكم نماید. خلاء قانوني در اين زمينه موجب عدم اطمينان مشتريان و عدم موفقيت بانكداري الكترونيك را سبب خواهد شد. امضاء ديجيتالي و رديابي الكترونيكي از جمله موارد مهم این بحث است. در ارتباط با ايجاد قوانين و بسترهاي مورد نياز حقوقي جهت جرائم رايانه و اينترنت نشستهاي بين‌المللي از سوي كشورها تشكيل شده است كه مي‌توان به كنوانسيون بين‌المللي مبارزه با جرائم رايانه‌اي و اينترنتي بوداپست در اواخر سال 2001 ميلادي اشاره نمود. بايد اضافه نمود كه موفقیت بانکداری الکترونیک در هر کشور با سطح دانش و آگاهی افراد آن جامعه بخصوص در ارتباط با دانش رایانه و نفوذ اینترنت ارتباط مستقیمی دارد. بر اساس تحقیقات Roth(2001)[25] یکی از دلایلی که بانکداری الکترونیک درکشورهای خاورمیانه موفق نبوده است اینست که قسمت اعظم ثروت در اختیار افراد سالخورده قرار دارد و این افراد از سواد استفاده از رایانه و اینترنت برخوردار نمی‌باشند.

مقايسه كانالهاي توزيع خدمات در انواع سيستم‌هاي بانكداري

با توجه به جدول 1 كانالهاي توزيع با حركت از بانكداري سنتي به بانكداري مبتني بر فن‌آوري اطلاعات و ارتباطات افزايش يافته بعبارت ديگر هر چقدر به سمت بانكداري كامل الكترونيك حركت نمائيم تعداد كانالهاي توزيع خدمات  و دسترسي آسان به اين نوع خدمات و همچنين عرضه محصولات و خدمات  بانكي افزايش مي‌يابد.

جدول 1 : مقايسه كانالهاي توزيع در انواع سيستم‌هاي بانكداري

شرح

شعبه

تلفن

خودپرداز

(ATM)

نقطه‌فروش

(POS)

وب

(WEB)

كيوسك

(Kiosk)

موبايل

Mobile/PDA

بانكداري سنتي ونيمه مكانيزه

Ö

-

-

-

-

-

-

بانكداري اينترانتي

Ö

Ö

Ö

Ö

-

-

-

بانكداري اينترنتي

Ö

Ö

Ö

Ö

Ö

Ö

-

بانكداري موبايل (WAP)

Ö

Ö

Ö

Ö

Ö

Ö

Ö

 

بانكداري الكترونيك در بانك ملي ايران

در اواخر دهه شصت شمسی بانكها با توجه به ورود رايانه‌هاي شخصي و احساس نياز به مكانيزه كردن عمليات بانكي فعاليتهاي خود را آغاز نمودند. طي سالهاي 1370و 1371 ادارات انفورماتيك اكثر بانكها يا پروژه‌هایی را به اتمام رسانده و يا درگير انجام پروژه‌هاي متنوع مكانيزاسيون در سطح بانك بودند. اين طرحها عمدتاً در جهت مكانيزه كردن وضعيت موجود و با توجه به امكانات فني قابل دسترسي در آن زمان شكل گرفته بودند و تا قبل از دهه 70 سيستم جامع نرم‌افزاري و طرح فراگير اتوماسيون در هيچيك از بانكها ظهور پيدا نكرد.

بكارگيري شبكه سوئيفت در بانكهاي ايران بعنوان اولين طليعه بانكداري الكترونيك محسوب مي‌شود. از سال 1371 ايران به عضويت شبكه سوئيفت درآمد و در سال 1372 به شبكه بين‌المللي سوئيفت متصل گرديد. در حال حاضر بانك مركزي و تمامي بانكهاي تجاري و تخصصي ايران عضو شبكه بين‌المللي سوئيفت مي‌باشند.

آغاز فعاليتهاي اتوماسيون در شعب بانك ملي ايران به سالهاي 1340 یعنی زماني از ماشينهاي Postronic NCR و نوارهاي پانچ جهت ورود و ذخيره سازي و پردازش اطلاعات استفاده می‌شد برمی‌گردد. براساس مصوبه مجمع عمومي بانكها در سال 1372 طرح جامع اتوماسيون سيستم بانكي شكل گرفت و بانك ملي ايران بعنوان اولين بانك در اجراي طرح جامع  اتوماسيون پيشگام بود. مراحل اجرائي طرح جامع اتوماسيون از زمستان 1375 در بانك ملي آغاز گرديد و همچنين خدمات كارت و بكارگيري دستگاههاي خودپرداز (ATM) نيز بعد از آغاز فعاليت سيستم يكپارچه بانكي و تراكنش‌هاي آني، گسترش يافت.

 

بهاي تمام شده خدمات در بانكداري سنتي و الكترونيك

هدف اصلي اين مقاله سنجش ميزان صرفه‌جويي حاصل از بكارگيري بانكداري نوين مي‌باشد. خدمات بانكي مورد بررسي شامل خدماتي است كه بيشترين حجم فعاليت‌های بانكي كشور را به خود اختصاص داده است و عمدتاً در ارتباط با نقل و انتقال منابع مي‌باشد.

دواير بهبود روشها در بانكها به منظور برآورد نيروي انساني مورد نياز واحدها بطور متوالي اقدام به  زمان سنجي انواع خدمات بانكي مي‌نمايند. در اين مقاله از آمارهاي موجود زمان سنجي انواع خدمات بانك ملي استفاده مینمائیم. به منظور بررسي صحت آمار مربوطه، مجدداً نمونه‌هاي آماري ديگري از شعب سپند، فردوسي و وحدت اسلامي بانك ملي جمع‌آوري و با اطلاعات اداره سازمان و روشهاي بانك ملي مقايسه گرديد. نتيجه ‌اينكه طبق جدول زير  اختلاف معني‌داري  بين اين دو نمونه‌گيري مشاهده نگرديد.

جدول 2: ميانگين زمان انجام هرخدمت (به نفر دقيقه)

 نام خدمات

دريافت (فيش نقدي)

دريافت قبوض

پرداخت (فيش نقدي)

پرداخت (چك)

انتقال ازحساب به حساب

حواله شهري

حواله بين شهري

حواله بين شهري با فرآيند جديد

آمار بانك

3/3

5/1

5/3

3/4

6/4

6/12

7/13

3/6

نمونه جديد

5/3

7/1

6/3

4/4

9/4

12

2/12

8/6

نام خدمات

برات

برات بافرآيند جديد

سفته وصولي محلي

سفته وصولي شهرستان

سفته وصولي شهرستان با فرآيند جديد

وصولي چك از طريق فاكس

وصول چك با فرآيند جديد

دريافت اقساط وام مستقيم

آمار بانك

3/37

2/29

1/18

5/36

29

4/22

12

6/3

نمونه جديد

6/33

1/30

6/17

8/36

5/29

2/20

4/12

5/3

نام خدمات

دريافت اقساط وام محلي

دريافت اقساط وام محلي با فرآيند جديد

دريافت اقساط وام شهرستان

دريافت اقساط وام شهرستان با فرآيند جديد

وصول چك از طريق كلر

مسدود كردن حساب

ارائه صورت حساب به مشتري

صدور ملي كارت

آمار بانك

6/5

4

5/7

3/6

3/6

3/6

5/7

2/11

نمونه جديد‌

7/5

1/4

7/7

5/6

1/6

3/6

6/7

1/11

با توجه به اینکه اختلاف معنی‌داری بین زمانسجی اداره سازمان و روشهاي بانك ملي و نمونة جمع‌آوري شده پیدا نشد لذا از آمار اداره مزبور برای محاسبات بعدی استفاده گردید.

جهت محاسبه بهای تمام شده هر خدمت ضروری است علاوه بر در اختیار داشتن مدت زمان لازم (به نفر دقیقه) جهت انجام هر خدمت بانكي بهای هر نفر دقیقه نیز براساس هزینه‌های متغیر بانک محاسبه شود. از آنجا که حجم عملیاتی انواع خدمات بانک مطابق  با جدول3 با یگدیگر برابر نیستند، ازینرو حجم انواع خدمات نیز در محاسبه مدت زمان لازم جهت انجام هر خدمت در نظر گرفته شد. بعبارت ديگر مدت زمان لازم جهت انجام هر خدمت و در نهایت مدت زمان لازم جهت انجام هر  تراكنش از رابطه زير محاسبه شدند.

جدول 3: درصد سهم خدمات  بانكي مختلف در پايان 1383

ردیف

نام خدمت بانكي

تعداد اسناد به میلیون

درصد سهم (fi)

1

دریافت و پرداخت فیش نقدی

1/137

3/15%

2

دریافت قبوض

7/92

3/10%

3

پرداخت انواع چک

3/368

0/41%

4

حواله شهری

1/61

8/6%

5

حواله بین شهری

9/22

6/2%

6

برات

14

6/1%

7

سفته وصولي محلي

7/4

5/0%

8

سفته وصولی شهرستان

5/1

2/0%

9

وصول چک

4/6

7/0%

10

وصول اقساط مستقیم

9/36

1/4%

11

وصول اقساط محلی

2/10

1/1%

12

وصول اقساط شهرستان

7/0

1/0%

13

وصول چک کلر

2/113

6/.12%

14

صورت حساب

5/27

1/3%

15

صدور کارت

4/1

2/%0

جمع

7/898

100%

ماخذ: آمارحجم کار بانک ملی در پایان 1383

 فراواني نسبي خدمت i (وزن خدمت i)   fi


مدت زمان لازم جهت انجام هر تراكنش (به نفر دقيقه) TT

  مدت زمان لازم جهت انجام خدمت بانكي i (به نفر دقيقه) ti

 

با رابطة فوق مدت زمان لازم جهت انجام هر تراکنش (TT) را از مجموع حاصل ضرب سهم هر خدمت (fi) در مدت زمان لازم جهت انجام همان خدمت (ti) محاسبه مي‌نماييم. جهت محاسبه بهای تمام شده هر نفر دقیقه دو گزینه را ملاحظه خواهیم کرد:

گزینه اول (بدبينانه) دخالت ندادن هزينه‌هاي پرسنلي در هزينه‌هاي متغير: این گزینه  بر اين فرض استوار است که بدليل اينكه كاركنان بانك را با ضوابط موجود در قوانين مختلف من‌جمله قوانين استخدامي و كار نمي‌توان براحتي از كار بركنار نمود و بانك می‌بایست در صورت عدم استفاده از كاركنان هزينه‌هاي آنان را متقبل شود، از اينرو هزينه‌هاي پرسنلي را  جزو هزينه‌هاي ثابت در نظر مي‌گيريم.

گزینه دوم (خوش بينانه) احتساب هزينه‌هاي پرسنلي در هزينه‌هاي متغير: درگزینه دوم هزینه‌های پرسنل بانک را در هزینه‌های متغیر بانک محسوب می‌نمایيم. این فرض از لحاظ اقتصاد نظری معقولتر است ولی از لحاظ اجرائی در کوتاه مدت قابل حصول نیست ولی در بلندمدت می‌توان با جایگزینی نیروی کار از مشاغل فعلي به مشاغل ديگر در بانك این فرض را محقق نمود.

§جدول 4: ميانگ‍ين زمان انجام و قيمت تمام شده هرخدمت گزینه اول (بد بينانه)

شرح خدمات

تعداد  (‌ميليون سند)

ضرائب

از طريق دستي و نيمه مكانيزه فعلی

ميانگ‍ين هر نفردقيقه

سناريوي اول

سناريوي دوم

سال 83

سال 82

سال 81

سال 83

سال 82

سال 81

دريافت وپرداخت فيش نقدي

1/137

3/15

5/3

220

181

138

2799

2240

1682

دريافت (قبوض)

7/92

3/10

7/1

107

88

67

1360

1088

813

پرداخت (چك)

3/368

0/41

4/4

276

228

174

3519

2816

2117

حواله شهري

1/61

8/6

1/12

760

627

479

9678

7744

5828

حواله بين شهري جديد

9/22

6/2

8/6

427

352

269

5439

4352

3272

برات بافرأيندجديد

14

6/1

30

1884

1554

1189

23995

19201

14460

سفته وصولي محلي

7/4

5/0

6/17

1105

912

700

14077

11265

8516

سفته وصول شهرستان جديد

5/1

7/0

4/29

1846

1523

1168

23515

18817

14197

وصول چك بافكس جديد

4/6

7/0

4/12

779

643

492

9918

7936

5980

دريافت اقساط وام مستقيم

9/36

1/4

5/3

220

181

139

2799

2240

1683

دريافت اقساط وام غير مستفيم محلي جديد

2/10

1/1

1/4

258

212

163

3279

2624

1985

دريافت اقساط وام غير مستقيم جديد

7/0

1/0

5/6

408

337

257

5199

4160

3127

وصول چك كلر

2/113

6/12

2/6

389

321

245

4959

3968

2973

ارائه صورت حساب به مشتري

5/27

1/3

6/7

477

394

300

6079

4864

3650

صدور كارت

4/1

2/0

1/11

691

570

440

8798

7040

5349

جمع كل

7/898

0/100

 

 

 

 

 

 

 

 

         در جدول 5 منظور از بهبود روشها، كوتاه كردن فرآيندهاي عملياتي است كه  اداره سازمان و روشهاي بانك ملي در بانكداري سنتي و نيمه مكانيزه اعمال نموده است. مدت زمان لازم جهت انجام هر تراكنش در حالت دستي حدود 7/5 نفر دقيقه محاسبه گرديد. در صورتي كه اگر فرآيندهاي عملياتي را از طريق بهبود روشهاي دستي كاهش دهيم مدت زمان لازم جهت هر تراكنش در حالت دستي به 4/5 نفر دقيقه كاهش مي‌يابد كه جهت مقايسه در اين مقاله كوتاهترين حالت در فرآيند عملياتي در محاسبه زمانسنجي هر خدمت در نظر گرفته شده است.

جدول 5: زمان لازم (نفر دقيقه) جهت انجام هر تراكنش از طريق  بانكداري سنتي و نيمه مكانيزه فعلی

شرح

در فرآيند عملياتي قبل

بعد از بهبود روشها

مدت زمان لازم به نفردقيقه

7/5

4/5

سال 81

بهاي تمام شده به ريال گزينة اول

227

215

بهاي تمام شده به ريال گزينة دوم

2756

2614

سال 82

بهاي تمام شده به ريالگزينة اول

295

282

بهاي تمام شده به ريال گزينة دوم

3648

3478

سال 83

بهاي تمام شده به ريال گزينة اول

358

341

بهاي تمام شده به ريال گزينة دوم

4559

4346

با توجه به ارقام جدول 5 ملاحظه میشود كه هزينه تمام شده هر تراكنش در حالت دستي براي گزینه‌های اول و دوم در سال 1383 بترتيب برابر با 341 و 4346 ريال مي‌باشد. توزیع این ارقام برای محاسبه هزینه تمام شده هر خدمت در بانکداری سنتی در جدول 4 آورده شده است.

 

 

 

بهای تمام شده خدمات بانکی اینترانتی و اينترنتي

 مدت زمان لازم جهت انجام هر تراكنش از طريق دستگاههاي خودپرداز چندمنظوره (ATM) طبق جداول 6 و 7،  7/2 نفر دقيقه مي‌باشد. هزينه تمام شده هر نفر دقيقه در سال 1383 ازگزینه‌های اول  و دوم به ترتيب برابر با 136 و 2126 ريال خواهد بود. در سیستم بانکداری اینترانتی بدلیل آنی بودن تراکنشها بعضی از اقلام هزینه‌ها از جمله هزینه‌های پستی، مطبوعات در محاسبه بهای تمام شده هر نفر دقیقه منظور نشده است. براي محاسبه بهای تمام شده خدمات بانکی در بانکداری اينترانتي، مشابه عملیاتی که برای محاسبه بهای تمام شده در بانکداری سنتی نمودیم را در انجام می‌دهیم.

 

 

جدول 6: زمان لازم (نفر دقيقه) جهت انجام هر تراكنش از طريق اينترانت، دستگاههاي خودپرداز چندمنظوره

مدت زمان لازم جهت انجام هر تراکنش

7/2

سال 81

هزينه تمام شده به ريال(بدون احتساب هزينه‌هاي پرسنلي)گزینه اول

105

هزينه تمام شده به ريال با احتساب هزينه‌هاي پرسنلي)گزینه دوم

1300

سال 82

هزينه تمام شده به ريال(بدون احتساب هزينه‌هاي پرسنلي)گزینه اول

119

هزينه تمام شده به ريال با احتساب هزينه‌هاي پرسنلي)گزینه دوم

1707

سال 83

هزينه تمام شده به ريال(بدون احتساب هزينه‌هاي پرسنلي)گزینه اول

136

هزينه تمام شده به ريال با احتساب هزينه‌هاي پرسنلي)گزینه دوم

2126

 

 

 

جدول شماره 7: مقايسه هزينه‌ تمام ‌شده هر خدمت در بانكداري‌اينترانتي در گزينه‌هاي مختلف (ريال)

شرح خدمات

تعداداسناد (به‌ميليون‌)

ضرائب

ازطريق اينترانت و Multifunction ATM

ميانگ‍ين هرنفر دقيقه

بهاي تمام شده خدمات(به‌ريال)

سناريوي اول

سناريوي دوم

سال81

سال82

سال83

سال81

سال82

سال83

دريافت وپرداخت فيش نقدي

1/137

3/15

0/2

77

88

101

964

1264

1575

دريافت (قبوض)

7/92

3/10

0/2

77

88

101

964

1264

1575

پرداخت (چك)

3/368

0/41

0/2

77

88

101

964

1264

1575

حواله شهري

1/61

8/6

0/2

77

88

101

964

1264

1575

حواله بين شهري جديد

9/22

6/1

0/2

77

88

101

964

1264

1575

برات بافرأيندجديد

14

6/1

4/6

249

281

323

3083

4046

5040

سفته وصولي محلي

7/4

5/0

4/6

249

281

323

3083

4046

5040

سفته وصول شهرستان جديد

5/1

7/0

4/6

249

281

323

3083

4046

5040

وصول چك بافكس جديد

4/6

7/0

4/6

249

281

323

3083

4046

5040

دريافت اقساط وام مستقيم

9/36

1/4

0/2

77

88

101

964

1264

1575

دريافت اقساط وام غير مستفيم محلي جديد

2/10

1/1

0/2

77

88

101

964

1264

1575

دريافت اقساط وام غير مستقيم جديد

7/0

1/0

0/2

77

88

101

964

1264

1575

وصول چك كلر

2/113

6/12

4/6

249

281

323

3083

4046

5040

ارائه صورت حساب به مشتري

5/27

1/3

0/2

77

88

101

964

1264

1575

صدور كارت

4/1

2/0

1/11

430

488

560

5347

7017

8741

جمع كل

7/898

0/100

 

 

 

 

 

 

 

 

جدول 8 ارقام هزينه تمام شده خدمات بانكي در بكارگيري دستگاههاي خودپرداز چند منظوره را با میانگینهای بين‌المللي مقايسه مي‌نمايد.

جدول 8: هزينه هر تراكنش در آمريكا: انتقال پول (واحد به دلار)

شرح

از طریق شعبه

از طریق چك

با تلفن

توسط دستگاه (ATM)

توسط رايانه شخصي

از طریق اينترنت

هزينه هر تراكنش در سال 1997

07/1

95/.

45/.

27/.

015/.

01/0

 

ماخذ: (Furst,Lanng & Nolle(1998),Booz,Allen & Hamilton(Apr,1997

با استفاده از شاخص بهای مصرف کننده كشور ایالات متحده آمریکا[26] رقم سال 1997 میلادی را به قيمت سال 2004 محاسبه نمائیم به نتایج زیر می‌رسیم. بر اساس نرخ‌هاي بين‌المللي هزينه تمام شده هر تراكنش از طريق ATM در سال 1383 برابر با 1087 ريال برآورد مي‌شود.

جدول 9: زمان لازم (نفر دقيقه) جهت انجام هر تراكنش از طريق اينترانت

شرح

از طريق شعبه (سنتي)

از طريق ATM

هزينه هر تراكنش در آمريكا (دلار) در سال 1997

07/1

27/0

هزينه هر تراكنش در آمريكا (دلار) در سال 2004

24/1

31/0

زمان لازم براي انجام هر تراكنش درايران (نفر دقيقه در سال83)

4/5

35/1

هزينه تمام شده هر تراكنش به ريال(گزینه خوش‌بينانه)

4346

1087

هزينه تمام شده هر تراكنش به ريال(گزینه بدبينانه)

341

85

 

 براي محاسبه مدت زمان لازم و هزينه‌هاي هر تراكنش از طريق اينترنت مجدد به میانگین‌های بين‌المللي مراجعه میکنیم. زيرا به دليل عدم تجربه بانكداري الكترونيك در كشور هيچگونه آمار و اطلاعاتي در اين خصوص وجود ندارد. مدت زمان لازم جهت انجام هر تراكنش از طريق اينترنت طبق جدول 10 05/0 نفر دقيقه مي‌باشد و هزينه تمام شده هر تراكنش از طريق اينترنت در سال 83 برابر با 40 ريال برآورد (سناريوي خوش‌بينانه) مي‌شود.

 

 

 

در جدول 10 زمان لازم و همچنين هزينه تمام شده هر تراكنش از طريق دستگاههاي خودپرداز در دو ستون نشان داده شده است. در روش اول  برآورد مدت زمان لازم و هزينه تمام شده هر تراكنش براساس آمارهاي واقعي بانك ملي (صورت ريز هزينه‌ها، برآورد زمان تعمير و نگهداري دستگاه خودپرداز و غيره)، و در روش دوم برآورد زمان لازم و هزينه تمام شده هر تراكنش بر اساس میانگین‌های بين‌المللي مي‌باشد.

جدول 10: زمان لازم (نفر دقيقه) جهت انجام هر تراكنش از طريق سنتي و اينترانت و اينترنت در سال 83

شرح

از طريق شعبه (سنتي)

از طريق ATM (روش اول)

از طريق ATM (روش دوم)

از طريق اينترنت

هزينه هر تراكنش درآمريكا (دلار) در سال 1997 ميلادي

07/1

 

27/0

01/0

هزينه هر تراكنش درآمريكا (دلار) در سال 2004 ميلادي(83)

24/1

 

31/0

01/0

هزينه هر تراكنش درآمريكا (ريال) در سال 2004 ميلادي (83)

10140

 

2759

89

زمان لازم براي انجام هر تراكنش در ايران (نفر دقيقه)

4/5

7/2

35/1

05/0

بهاي تمام شده هر تراكنش به ريال در ايران (سناريوي خوش‌بينانه)

4346

2126

1087

40

بهاي تمام شده هر تراكنش به ريال در ايران (سناريوي بدبينانه)

341

136

85

3

همانطور كه مشاهده مي‌شود در سناريوهاي خوش‌بينانه و بدبينانه هزينه هر تراكنش در بانكداري سنتي و نيمه مكانيزه نسبت به بانكداري اينترانتي روش اول و دوم به ترتيب دو برابر و چهار برابر مي‌باشد، و از طرفي نسبت به بانكداري اينترنتي گزینه‌هاي خوش‌بينانه و بدبينانه بيش از صد  برابر برآورد مي‌شود.

 

اثرات بهره‌وري

تعريف ساده بهره‌وري عبارتست از:نسبت ستاده (output) به داده (input). هرقدر بهره‌وري افزايش يابد سودآوري نيز افزايش مي‌يابد. بعبارت ديگر رابطه مستقيمي بين بهره‌وري و سود يك موسسه وجود دارد. حال می‌خواهیم بدانيم كه اجراي بانكداري نوين چه تائيري بر بهره‌وري در بانك ملي خواهد داشت. جدول11 مدت زمان صرفه‌جوئي (نفر دقيقه)، ميزان صرفه‌جوئي در كاركنان، و همچنين ميزان صرفه‌جوئي  هزينه‌هاي پرسنلي  در بانكداري نوين را نسبت به بانكداري سنتي در بانك ملي نشان مي‌دهد. كاهش هزينه‌هاي پرسنلي كه بيشترين حجم هزينه‌ها را به خود اختصاص داده است و با فرض ثبات صورت كسر (ستاده)، مقدار مخرج كسر (داده) را كاهش داد و در نهايت موجب افزايش بهره‌وري و متعاقبا افزايش سودآوري بانك گرديد.

نتايج حاصل از ميانگين زمانسنجي از گردش فرآيند عملياتي خدمات دركمترين و بيشترين زمان به ترتيب برابر با 7/1 و 30 نفر دقيقه مي‌باشد كه با توجه به ميزان اسناد مربوط به هر خدمت مدت زمان لازم جهت انجام هر خدمت در حالت دستي بطوركلي برابر با 4/5 نفر دقيقه برآورد شده است.


جدول11:  زمان انجام هر تراكنش و صرفه‌جوئي (نفردقيقه‌‌) نسبي هر تراكنش

شرح

نسبت روش اول  ATM به روش دستي

نسبت روش دوم ATM به روش دستي

نسبت روش اينترنت به روش دستي

نسبت روش اينترنت به روش اول ATM

نسبت روش اينترنت به روش دومATM

زمان نسبي انجام هر تراكنش

49/0

25/0

01/0

02/0

04/0

زمان صرفه‌جوئي نسبي انجام هر تراكنش

51/0

75/0

99/0

98/0

96/0

تعداد كاركنان مازاد (صرفه‌جوئي در تعداد كاركنان) براساس آمار سال 83 (تعداد نفر 42328)

21587

31746

41905

41481

40635

ميزان صرفه جوئي در مجموع هزينه‌هاي پرسنلي در بانك ملي به ميليارد ريال

2291

3369

4447

4402

4312

 

 

جدول12: نرمال شده ميزان صرفه‌جوئي بر اساس آمار سال 83 بانك ملي ايران

شرح

زمان

درصد صرفه‌جوئي

صرفه‌جوئي در تعداد پرسنل بانك ملي

صرفه‌جوئي در هزينه‌هاي پرسنلي به ميليارد

روش نيمه مكانيزه

100

0

0

0

ATM روش اول

49

51

21587

2291

ATM روش دوم

25

75

31746

3369

اينترنت

1

99

41905

4447

ارقام جدول11 بمنظور محاسبه میزان صرفه جوئی حاصل از بکارگیری بانکداری الکترونیک بر حسب مدت زمان لازم جهت انجام هر تراکنش به روش سنتی در جدول 12 نرمال شده‌اند. بعبارت دیگر چنانچه مدت زمان لازم جهت انجام هر تراکنش به روش سنتی 100 نفر دقیقه باشد، این رقم مطابق با جدول 12 به روشهای اينترانت و اینترنت به ترتیب برابر با (25 تا 49) و 1 نفر دقیقه خواهد بود.

نتيجه‌گيري

بر اساس محاسبات انجام شده هزينه تمام‌شده هر خدمت در بانكداري سنتي و نيمه مكانيزه با توجه به گزینه‌هاي خوش‌بينانه (احتساب هزينه‌هاي پرسنلي در هزينه‌هاي متغير بانك) و بدبينانه (عدم احتساب هزينه‌هاي پرسنلي در هزينه‌هاي متغير بانك) با توجه به ارقام سال 83 به ترتيب 341 و 4346 ريال مي‌باشد. كمترين مقدار مربوط به دريافت قبوض و بيشترين مقدار مربوط به بروات وصولي مي‌باشد. با توجه به حجم عملیات مربوط به هر خدمت و همچنین به قیمتهای سال 83 کمترین و بیشترین  بار هزینه‌اي خدمات با توجه به گزینه‌هاي خوش‌بينانه از 3 تا 1296  ميليارد ريال مي‌باشد، كه كمترين مقدار مربوط است به ارائه خدمت دريافت اقساط وام از شهرستان و بيشترين مقدار مربوط به پرداخت چك است.

مدت زمان لازم در بانكداري اينترانتي و استفاده از دستگاههاي خودپرداز چندمنظوره در كمترين و بيشترين زمان براي خدمات مورد ‌نظر به ترتيب برابر با 1/11 تا 2 نفر دقيقه است، كه عدد دو بيانگر مدت زمان لازم جهت تعمير و نگهداري از دستگاههاي خودپرداز به ‌ازاي هر تراكنش مي‌باشد. با لحاظ نمودن حجم اسناد در هر خدمت، مدت زمان لازم جهت انجام هر تراكنش در بانكداري اينترانتي و استفاده از دستگاههاي خودپرداز چندمنظوره برابر با 7/2 نفر دقيقه مي‌باشد كه نسبت به بانكداري سنتي (4/5) دقيقا اين زمان به نصف كاهش پيدا كرده است بهاي تمام‌‌شده هر تراكنش در بانكداري اينترانتي با استفاده از دستگاه‌هاي خودپرداز چندمنظوره به قيمتهاي سال 83 از كمترين به بيشترين در دو گزينه بدبينانه و خوش بينانه به ترتيب 136 و 2126ريال میباشد. با در نظر گرفتن تعداد اسناد در مجموعه هزينه‌هاي ايجاد شده در بانكداري اينترانتي با توجه به گزینه‌هاي خوش‌بينانه و بدبينانه به ترتيب در بازه‌هاي  577 و 1  و همچنین 345 ، 6/0 ميليارد ريال مي‌باشد كه كمترين مقدار در بازه‌ها مربوط به دريافت اقساط وام غيرمستقيم از شهرستان و بيشترين مقدار مربوط به پرداخت چك است. با مقايسه هزينه تمام ‌شده هر خدمت و بطوركلي بار هزينه‌اي هر خدمت در دو روش بانكداري سنتي و نيمه‌مكانيزه و بانكداري اينترانتي، تفاوت قابل توجهي مشاهده مي‌شود. بطوركلي هزينه تمام ‌شده هر تراكنش در بانكداري اينترانتي در گزینه‌هاي خوش‌بينانه و بدبينانه سال 83 به ترتيب برابر با 2126 و 136 ريال مي‌باشد كه در مقايسه با بانكداري سنتي و نيمه مكانيزه (4346 و 341) با ضريب تقريبا 5/0 هزينه‌ها كاهش مي‌يابد.

بطوركلي نتايج حاصله، بيانگر اين است كه مدت زمان لازم جهت انجام هر تراكنش در بانكداري اينترنتي 05/0 نفر دقيقه مي‌باشد كه در مقايسه با بانكداري اينترانتي (7/2 نفر دقيقه) و بانكداري سنتي (4/5 نفر دقيقه) ميزان صرفه‌جوئي در نيروي انساني جهت انجام هر تراكنش بطور قابل ملاحظه افزايش مي‌يابد. همچنين هزينه تمام شده هر تراكنش در بانكداري اينترنتي در گزینههاي خوش بينانه و بدبينانه به ترتيب برابر با 40 و 3 ريال مي‌باشد كه در مقايسه با بانكداري اينترانتي (گزینه بدبينانه 136 و گزینه خوش‌بينانه 2126 ريال) و بانكداري سنتي (گزینه بدبينانه341 و گزینه خوش‌بينانه 4346ريال)  بطور قابل ملاحظه‌اي كاهش يافته است. بعبارت ديگر هزينه تمام شده  هر تراكنش در بانكداري اينترنتي نسبت به دو روش بانكداري اينترانتي و سنتي به ترتيب در حالت بدبينانه حداقل96% و در حالت خوش‌بينانه  99% كاهش مي‌يابد.

براساس ارقام مزبور ترتيب اولويت هر كدام از خدمات بانكي به شكل زير است: پرداخت چك، حواله شهري، وصول چك كلر، دريافت و پرداخت فيش نقدي، برات، ارائه صورت حساب به مشتري، دريافت قبوض، حواله بين شهري، وصول چك بانكي، دريافت اقساط وام مستقيم، سفته وصولي محلي – سفته وصولي شهرستان – دريافت اقساط وام غيرمستقيم محلي، صدور كارت و اقساط وام غيرمستقيم شهرستان.

هزينه‌ايجاد شده براي ارائه خدمت پرداخت چك در سال 83 به روش دستي پیش از سایر خدمات و به میزان 1296 ميليارد ريال مي‌باشد در صورتي كه به روش استفاده از دستگاههاي خودپرداز چند منظوره هزينه ‌ايجاد شده به مبلغ 577 ميليارد ريال كاهش مي‌يابد. (تقريباً هزينه ياد شده از طريق بانكداري سنتي تقريباً دو برابر استفاده از دستگاههاي خودپرداز چند منظوره است). چنانچه همین خدمت از طریق اینترنت انجام شود هزینه ایجاد شده به مبلغ 15 میلیارد ریال کاهش خواهد یافت.  بطور كلي ميزان صرفه‌جويي در هزينه‌هاي ايجاد شده ناشي از ارائه خدمات بانكي(با احتساب كليه تراكنش‌ها  در پايان سال 83 كه برابر يا 899 ميليون مي‌باشد) از طريق بكارگيري دستگاههاي خودپرداز چند منظوره و اینترنت در پايان سال 83 به ترتیب  برابر با 1997 و 3873 ميليارد ريال قابل برآورد مي‌باشد.

منابع و ماخذ

·    الهياري فرد، محمود،"خدمات بانكداري الكترونيك ونيازهاي اجرائي آن در مقايسه تطبيقي هزينه عملياتي خدمات مختلف بانكي"،پژوهشكده پولي ويانكي بانك مركزي،1384

·        الهياري فرد،محمود،"ارزيابي بانكداري الكترونيك در كشورهاي اسلامي با تاكيد بر كشور مالزي"، نشريه تازه‌هاي اقتصاد، شماره 103

·    الهیاری فرد، محمود، "بررسی مقایسه ای خدمات بانکداری ستنی و بانکداری الکترونیک در ایران"، شهریور 82، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، دانشکده حسابداری و اقتصاد

·        الهیاری فرد، محمود"بانکداری الکترونیک در روسیه"،نشریه بانک ملی ایران ، شماره 92

·        الهیاری فرد، محمود"بانکداری الکترونیک در هندوستان"، نشریه بانک ملی ایران، شماره 93

·        لهیاری فرد، محمود"بانکداری الکترونیک در استرالیا"،نشریه بانک ملی ایران، شماره 94

·        "از مبادله الكترونيكي اطلاعات (EDI) تا تجارت الكترونيك"، موسسه مطالعات و پژوهشهاي بازرگاني، 1376

·        "مجموعه مقالات اولين همايش بانكداري الكترونيكي "، بانك توسعه صادرات، 1379

·        "سرويس‌هاي شركت مخابرات ايران"آدرسهاي وب سايت،

http://www.Irantelecom.org

http://www.DCI.com

 

 

·      S.W.I.F.T,"News letter", (feb,2005)


[1] عضو هیئت علمی پژوهشی و مدیر گروه ارزی پژوهشکده پولی و بانکی bijan_bidabad@msn.com

[2] کارشناس  اقتصادی اداره تحقیقات و برنامه ریزی بانک ملی ایران m_1347_8maf@yahoo.com

Automatic teller machine[3]

Electronic founds transfer point of sale[4]

[5]Web browser. Internet Explorer و يا NetScape مانند

1Wireless access  protocol

Public –switched telephone network[7]

Transmission and communication protocol/Internet protocol[8]

[9]Drs.Ron Rivest, Adi Shamir,Len Adelman

Data encryption standard [10]

Pritty good privacy [11]

Secure Socket Layer [12]

Secure Electronic Transactions [13]

Relational Database Management System[14]

Wide Area Network[15]

[16] X0/25:مجموعه اي از پروتكل‌هائي است كه جهت ارسال اطلاعات از طريق شبكه‌هاي بسته راهگزيني عمومي مورد استفاده قرار مي گيرد، در اين روش به دليل بررسي و نوع خطا(ERROR Checking) سرعت انتقال اطلاعات پائين است.

[17]FramRelay: در اين روش به دليل كاهش بررسيهاي خطا و همچنين انتقال اطلاعات به صورت ديجيتالي و از طريق كابل فيبرنوري نسبت به روشهاي بسته راهگزيني يعني   X0/25  از سرعت بيشتري برخورداراست. 

Asynchronous transfer mode [18]

Intigrated services digital network [19]

Fiber distributed data Interface [20]

Synchronous optical network [21]

Switched multimegabit data service [22]

[23] The Socity for Worldwide Interbank Financial Telecommunication (S.W.I.F.T.)

[24]  S.W.I.F.T,"News letter", (feb,2005)

[25] http://www.arraydev.com/commerce/jibc/0311-06.htm

§در تمامي جداول درصد سهم حجم خدمات بدون در نظر گرفتن فرآيندهاي قديمي خدمات لحاظ شده است.

[26] Federal Reserve Bank of St.Louis